Cholesterol có mặt trong mỗi tế bào của cơ thể. Chất này trông giống như mỡ và là một thành phần quan trọng của các màng tế bào và là một “viên đá” tạo dựng cho một số hoóc-môn.

Nhưng cơ thể chúng ta tự sản xuất tất cả cholesterol cần dùng nên bất cứ cholesterol nào chúng ta ăn vào đều dư thừa.

Khi cholesterol trong máu quá dư thừa thì chúng sẽ đóng thành mảng mỡ trong mạch máu và các mảng này gây trở ngại cho dòng máu chảy trong các động mạch. Máu có oxygen sẽ không chảy đủ tới tim và như vậy nguy cơ bị lên cơn đau tim sẽ tăng. Nếu máu chạy lên não mà thiếu.thì sẽ gây ra đột quỵ (stroke).

Chứng bệnh dư cholesterol huyết ( hypercholesterolemia) không có triệu chứng gì,chỉ có thử máu mới phát hiện đươc.

Nhưng đáng mừng là chứng bệnh này rất dễ phòng ngừa. Chúng ta chỉ cần ăn uống cho lành mạnh, tập thể dục đều đặn và thay đổi nếp sống là có thể giàm đươc. cholesterol. Đôi khi chúng ta cũng cần phải uống

 I-    ĂN UỐNG LÀNH MẠNH

Dưới đây là năm loại thức ăn chính giúp giảm cholesterol

 1- Bột và cám yến mach ( oatmeal and bran)

Yến mạch chứa các chất sợi hoà tan (soluble fibers) làm giảm lipoprotein mật đô thấp (low density lipoprotein- LDL) tức là cholesterol “xấu”. Những thưc phẩm khác như đậu lửa (kidney bean),  táo (apple), lê (pear), psyllium, lúa mạch (barley) và mận (prune) cũng có. chất sợi hoà tan

 Chất sợi hoà tan nói trên giảm sự hấp thu cholesterol qua đường ruột. Mười gram chất sợi hoà tan hoặc nhiều hơn mỗi ngày sẽ hạ bớt  cholesterol toàn phần và LDL cholesterol (xấu). Một tách rưỡi yến mạch nấu chín cung cấp 6 gram chất sơi hoà tan, nên ăn thêm trái cây như chuối chẳng hạn để phụ thêm 4 gram nữa thì  đủ số 10 gram mỗi ngày.

 2-Hạt  óc chó, hạnh nhân … (walnut, alomonds …)

Thí nghiệm cho biết hạt óc chó giảm đáng kề cholesterol trong máu. Vì chứa nhiều acid đa không bão hòa nên hạt óc chó còn giữ cho các mach máu đươc lành mạnh và đàn hồi. Hạt hạnh nhân cũng có tác dụng tương tự và chỉ cần ăn hạnh nhân trong bốn tuần là thấy kết quả liền.

Một thực chế giảm cholesterol mà 20 phần trăm calori do hạt óc chó cung cấp có thể giảm tới 12 phẩn trăm cholesterol LDL (xấu). Vì tất cả các loại hạt nói trên  đểu chứa nhiều calori nên chỉ cần ăn một vốc là đủ ( dưới 2 ounce hay 57 gram).

Cũng như đối với bất cứ thực phẩm nào, ăn quá nhiều sẽ làm lên cân, mà nếu mập quá thì rủi ro bị bệnh tim lại tăng. Muốn tránh lên cân bạn hãy thay thế các thực phẩm  chứa nhiểu chất béo bão  hoà bằng các loại hạt, tỉ dụ  như thay vì dùng pho-mát, thịt hay các mảnh bánh mì nướng để làm sà-lách thì bạn hãy thêm vào sà lach  môt nắm hạt óc chó hay hạnh nhân.

3-Cá và các acid Omega-3

Nghiên cứu đã xác nhận lợi ích giảm cholesterol của cá có mỡ vì loại cá này chứa nhiều acid béo Omega-3. Các acid béo Omega-3 cũng còn giúp ích cho tim bằng cách hạ huyết áp và giảm rủi ro bị cục đông máu. Đối với những người đã bị lên cơn đau tim thì dẩu cá hay các acid béo Omega-3 còn giảm đáng kể rủi ro bị chết đột ngột.

 Các bác sĩ khuyên nên ăn ít nhất hai khẩu phần cá mỗi tuần.  Các cá thu (mackerel), cá hương (lake trout), cá trích (herring), cá mòi (sardine), cá ngừ (albacore tuna) và cá hồi (salmon) chứa nhiều acid béo Omega-3 nhất. Tuy nhiên muốn bảo đảm sự lợi ích của cá  đối với tim thì cá nên đươc  bò lò hay nướng vỉ.

Bạn nào không thích ăn cá thì có thể ăn hạt lanh xay ( ground flax seed) hay dùng dầu canola

 Bạn cũng có thể uống thuốc bổ sung Omega-3 hay dầu cá nhưng như vậy bạn  chỉ hưởng đươc một số lợi ích mà thôi và không có đươc những chất dinh dưỡng khác từ cá như selenium. Nếu bạn quyết định uống thuốc bổ sung thì bạn nên cẩn thận trong ăn uống và chỉ ăn thịt nạc hay rau thay cho cá

4-Dầu ô-liu

Dầu ô-liu chứa một hỗn hợp các chất chống oxi-hóa mạnh có thể hạ mức cholesterol LDL (xấu) mà không ảnh hưởng gì tới mức cholesterol tốt (HDL)

Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dươc phẩm (FDA) khuyên  nên dùng 2 muỗng  súp dầu ô-liu ( 23 gram) mỗi ngày để có thể hưởng lợi ích của dầu này. Bạn có thể dùng dầu ô-liu để xào rau, thêm vào nước sốt marinat hay trộn với dấm làm nước sốt cho sà-lách. Bạn cũng có thể dùng dầu ô-liu để thay cho bơ  phết lên thịt

Theo một số nghiên cứu thì lợi ích hạ cholesterol của dầu ô-liu còn nhiều hơn nữa nều dùng dẩu loại “extra virgin” tức là dầu ít biến chế  và chứa nhiểu chất chống oxi hoá tốt cho tim. Nên tránh dùng dầu loại “light” vì loại này biến chế nhiều, tuy mầu nhạt hơn nhưng lượng chất béo hay calori vẫn cao.

5-Thực phẩm tăng cường sterol thực vật hay stanol

Hiên nay trên thị trường có bán những thực phẩm tăng cường sterol hay stanol là những chất chiết từ thảo mộc có công dụng ngăn chặn sự hấp thu cholesterol.

Margarine, nước cam vắt, hay yogurt  tăng cường sterol thực vật có thể giảm tới hơn 10 phần trăm cholesterol. Muốn có kết quả thì mỗi ngày cần ít nhất 2 gram sterol thực vật , tương đương với 237 millilít (  khoảng 2 lần 8 ounce) nước cam vắt tăng cường sterol thực vât,

Sterol thực vật hay stanol trong thực phẩm tăng cường không có ảnh hưởng lên các mức triglycerides và HDL cholesterol (tốt) mà cũng không làm xáo trộn sư hấp thu các vitamin hoà tan trong mỡ như vitamin A,D,E và K

Hội American Heart Association khuyên các người có mức cholesterol LDL (xấu) cao hơn 160 mg/ decilit (4.1 mmol/L) nên ăn các thực phẩm tăng cường sterol thực vật

Chú giải

Khi muốn thay đổi  chế độ ăn uống, bạn cần  nghĩ tới việc cắt giảm các loại và số lương chất béo làm tăng cholesterol.mà bạn đang ăn Như vậy bạn sẽ cải thiện đươc  mức cholesterol nói riêng và sức khoẻ của bạn  nói chung. 

Khi cắt giảm chất béo, bạn nên chú trong vào các chất béo bão hoà  và chất béo trans fat..Các chất béo bão hòa  trong thịt và một số dầu làm tăng cholesterol toàn phần. Các chất béo trans fat —đôi khi dùng làm bánh qui và bánh ngọt — đăc biệt không tốt vì làm tăng cholesterol xấu LDL   và làm  giảm cholesterol tốt HDL. Bạn nên cố gắng giới han số calori  cung cấp bởi chất béo bão hoà xuống dưới 10 % một ngày  và loai bỏ càng nhiểu chất béo trans fat càng tốt.

II-  NẾP SỐNG LÀNH MẠNH

 Dưới đây là năm thay đổi hàng đầu vể nếp sống để giảm cholesterol

 1- Giảm cân

Nặng hơn tiểu chuẩn vài pound cũng đủ làm cholesterol tăng. Do đó chỉ cần gầy đi từ  5 tới 10 pound ( 2.3  tới 6 kg) cũng đủ hạ thấp mức cholesterol.

Bạn hãy thẳng thắn duyệt xét  thói quen ăn uống và công việc thuờng làm hàng ngày rồi cân nhắc nhu cầu phải giảm cân và phương cách để thực hiện điều đó

Nếu tới giờ ăn bạn cảm thấy bực bội hay chán nản thì bạn hãy đi dạo một vòng..

Nếu buổi trưa nào bạn cũng  phải mua đổ ăn nhanh thì bạn hãy chiụ khó mang theo từ nhà môt ít thức ăn lành mạnh mà ăn cho tốt.. Khi ngổi xem ti vi bạn hãy ăn vài củ cà-rốt thay vì vừa xem vừa nhai khoai  chiên. Ngoài ra bạn nên tìm cách vận động nhiểu hơn trong khi làm công viêc hàng ngày, tỉ như leo cầu thang thay vì đi thang máy. Bạn nên nhớ là vận đông —nhiều lẩn một ngày, mỗi lần chỉ chừng mười phút thôi cũng đủ giúp bạn giảm cân. Điều chính yếu là môt khi đã quyết định thay đổi thì bạn đừng có đồi ý.

2- Ăn những thức ăn bổ  dưỡng cho tim

Ngay cả nếu trong nhiều năm qua bạn ăn uống bừa bãi  mà bây giờ bạn thay đổi nếp sống thỉ vẫn có thể giảm cholesterol và cải thiện sức khỏe của tim

– Lựa chọn những chất béo lành manh hon.

Chất béo bão hòa trong thịt đỏ và sản phẩm bơ sữa làm tăng cholesterol toàn phẩn và cholesterol xấu (LDL) Nói chung , bạn không được  dung nạp mỗi ngày quá 10 phẩn trăm calori  từ  chất béo bão hòa. Bạn hãy chọn những miếng thit nạc , những sản phẩm bơ sữa có ít chất béo,và những chất béo đơn không bão hoà thường có trong ô liu, đậu phọng và dầu canola.

 –Loai bỏ các chất béo trans fat

Chất béo transfat có trong các thức ăn chiên và nhiểu sản phẩm bầy bán ngoài chợ như bánh qui, bánh qui dòn, bánh ngọt snack.

Ban đừng tin vào nhãn  “trans fat free” (không có trans fat) dán trên bao bì vì tại Hoa kỳ nếu một thực phẩm chứa dưới 0.5gram trans fat cho mỗi  khẩu phần thì đươc coi là không có trans fat .Tuy rằng số lượng  thấy nhỏ vậy nhưng nó sẽ tích luỹ nhanh chóng nếu bạn ăn quá nhiểu các thức ăn  ấy. Bạn nhớ phải đọc kỹ bảng liệt kê thành phẩn nếu thấy có ghi chữ “ dầu hydrogen hóa” (hydrogenated oil) thì chắc chắn thức ăn ấy có trans fat

-Hạn chế lượng  cholesterol dung nạp

Lượng cholesterol dung nap không nên vượt quá 300 mg /ngày—hoặc dưới 200mg cho người bị bệnh tim.  Đồ lòng gia súc , lòng đỏ trứng và các sản phẩm sữa nguyên chất chứa nhiều cholesterol nhất. Bạn hãy lựa chọn  thit nạc , trứng “giả” và sữa đã lấy hết kem

-Lực chọn ngũ cốc nguyên hạt

Nhiểu chất dinh dưỡng khác nhau  trong ngũ cốc nguyên hạt có lợi  cho tim.

Bạn hãy ăn bánh mì nguyên hạt,  mì nguyên hạt , bột lúa mi nguyên hạt và gạo lức 

-Dự trữ trái cây và rau.

Trái cây và rau chứa nhiểu chất sợi có công dung giảm cholesterol. Mùa nào thì bạn nên ăn trái cây mùa nấy.  Nếu bạn thích trái cây khô thì chỉ nên ăn mỗi ngày một vốc bằng nắm tay thôi (khoảng một hay hai ounce) vì trái cây khô có nhiều calori hơn trái cây tươi

 –Ăn các thực phẩm có nhiều acid béo Omega-3

Các acid béo Omega-3 giúp giảm cholesterol xấu (LDL). Một số loại cá như cá hồi, cá thu , cá kèo chứa nhiều acid béo Omega-3. Các nguồn Omega -3 khác  gồm có hạt óc chó (walnut), hạt hạnh nhân và hạt lanh  xay.

3- Tập thể dục mỗi ngày

Dù bạn có  béo hay không, tập thể dục vẫn giúp giảm cholesterol. Hơn nữa các hoạt động thể lực vừa phải  có thể làm tăng cholesterol tốt (HDL). Nếu bác sĩ đổng ý, bạn có thể tập từ 30 tới 60 phút mỗi ngày.Bạn hãy đi bộ nhanh vào giờ nghỉ trưa. Bạn hãy đi làm bằng xe đạp. Bạn hãy bơi vài vòng. Bạn hãy chơi một môn thê thao ưa thích. Muốn có động cơ thúc đẩy, bạn nên kiểm một  bạn cùng tập hoặc gia nhâp một nhóm  nào đó. Và bạn nên nhớ bất cứ hoạt động nào cũng đều hữu ích. Ngay cả khi bạn leo cẩu thang thay vì dùng thang máy hoặc làm vài động tác đứng lên ngổi xuống trong khi xem TV cũng đem lại lợi ích cho sức khoẻ

 4- Bỏ hút thuốc

Nếu bạn đang hút thuốc thì nên ngưng liền. Bỏ thuốc sẽ giúp cải thiện mức cholesterol tốt (HDL). Và lợi ich không phải chỉ có thế đâu. Chỉ  20 phút sau khi bỏ thuốc, huyếp áp sẽ giảm. Trong vòng 24 tiếng rủi ro bị lên cơn đau tim cũng giảm. Sau một năm  rủi ro bị bệnh tim chỉ bằng phân nửa so với người nghiện thuốc. Sau 15 năm rủi ro sẽ tương tự như nguời chưa bao giờ hút  thuốc

 5- Uống rươu có điều độ

Uống rượu điều độ có liên hệ với mức cholesterol HDL (tốt) cao , nhưng lợi ích không đủ nhiều để khuyến khích những người chưa bao giờ uống rượu Nếu bạn thích rượu thi chỉ nên uống có chừng mực tức lá không quá môt ly mỗi ngày cho phụ nữ và một tới hai ly cho đàn ông. Uống quá nhiều rượu có thể dẫn tới những vấn đề nghiêm trọng về sức khoẻ như cao huyết áp, trụy tim hay đột quỵ

Chú thích

Nhiều khi thay đổi nếp sống cho lành mạnh không đủ để hạ mức  cholesterol. Khi thay đổi nếp sống bạn phải lựa chọn nếp sống nào mà bạn có thể tiếp tuc duy trì sự thay đổi  lâu dài và bạn đừng nên nản lòng khi không thấy kết quả ngay. Nếu bác sĩ khuyên bạn nên uống thuốc để hạ mức cholesterol thì bạn  hãy làm theo như chỉ dẫn

III –  CHỮA TRỊ

 Thay đổi nếp sống có thể cải thiện mức cholesterol. Nếu sau những thay đổi quan trọng như ăn uống lành mạnh hơn, vận động thể lực đều đặn và tránh không hút thuốc mà mức cholesterol toàn phần của bạn–đặc biệt là mức cholesterol xấu LDL–vẫn cao thì bạn sẽ đươc bác sĩ kê toa thuốc để uống.

1- Làm sao biết mức cholesterol  vẫn còn cao?

Bác sĩ sẽ gởi bạn tới phòng thí nghiệm để lấy máu kiểm tra các mức cholesterol.

Thử nghiệm máu này đươc gọi là lipid panel/ lipid profile và cho biết

                        – cholesterol toàn phần

                        – LDL cholesterol

                        – HDL cholesterol

                        – Triglycerides (một loại chất béo trong máu)

Muốn chính xác bệnh nhân không đươc ăn uống  gì (ngoại trừ uống nước lã) từ 9 đến 12 tiếng trước khi lấy máu.

Kết quả thử nghiệm đươc lý giải như sau

 

Cholesterol toàn phần
Dươì 200 mg/dL	mong muốn
200 – 239 mg/dL	mấp mé cao
240 mg/dL hay hơn	cao

 

LDL cholesterol
dưới 70 mg/dL	tối ưu cho người có rủi ro bị bệnh    tim rất cao
dưới 100mg/dL	tối ưu cho những người có rủi ro bị bênh tim
100 – 129 mg/dL	gần tối ưu
130 –  159 mg/dL	mấp mé cao
160 –  189 mg/dL	cao
190 mg/dL	rất cao

 

HDL cholesterol
dưới 40 mg/dL	kém
40 – 59 mg/dL	khá hơn
60 mg/dL hay hơn	tốt nhất

 

Triglycerides
dưới 150 mg/dL	mong muốn
150 – 199 mg/dL	mấp mé cao
200 – 499 mg/dL	cao
500 mg/dL hay hơn	rất cao

 

Vì LDL cholesterol (xấu) có liên kết trực tiếp với bệnh tim nên trị liệu nhắm chính yếu vào việc giàm mức cholesterol LDL này. Điều này không phài đơn giản như biễu đồ cho thấy bởi vỉ mức LDL có thể thay đổi tùy theo rủi ro bị bệnh tim mạch của mỗi ngưởi.

 Đối với đại đa số thì mức LDL phải dưới 130 mg/dL. Nếu người nào có những yếu tố rủi ro khác về bệnh tim thì mức LDL có thể dưới 100 mg/dL. Nếu rủi ro bị bệnh tim rất cao thì mức LDL có thể hạ xuống tới dưới 70mg/dL

Vậy những ai đươc coi là  có rủi ro rất cao?

 Đó là những người đã có lần bị lên cơn đau tim hay những người  bị bệnh tiểu đường. . Ngoài ra hai hoặc trên hai yểu tố rủi ro dưới  đây cũng liệt một người vào loại có rủi ro rất cao

                        -hút thuốc lá

                        -cao huyết áp

                        -HDL cholesterol (tốt) thấp.

                        -gia đình có  tiểu sử bị bệnh tim lúc  trẻ

                        -đàn ông trên 45 tuổi, đàn bà trên 55 tuổi.

2-Các loại thuốc giảm cholesterol

Việc lựa chọn thuốc hay kết hợp các thuốc khác nhau phụ thuộc vào nhiểu yếu tố  như các yếu tố rủi ro cá nhân, tuổi tác, tình trạng sức khoẻ và các tác dụng phụ của thuốc,

Thông thường bác sĩ có những lựa chọn sau đây:

-Statins

Statins—là thuốc thông dụng nhất –có công dụng phong bế một chất mà gan cần tới để sàn xuất cholesterol. Cholesterol trong các tế bào gan bị giảm làm cho gan phài hút cholesterol từ máu.. Statins còn giúp tái hấp thu cholesterol từ các chất lắng đọng trên thành động mạch và như vậy có thể đảo đổi bệnh động mạch vành.

Các chất statins chính là  atorvastatin (Lipitor), fluvastatin (Lescol), lovastatin (Altoprev, Mevacor), pravastatin(Pravachol), rosuvastatin (Crestor) và simvastatin (Zocor)

-Bile-acid-binding resins

Gan sử dụng cholesterol để làm ra các acid mât cần thiết cho sự tiêu hoá.Các thuốc cholestyramine (Prevalite, Questran), colesevelam (WelChol) và colestipol (Colestid) giảm cholesterol một cách gián tiếp bẳng cách bám dính vào các acid mật. Điều này ép buộc gan phải sử dụng cholesterol dư thừa để sản xuất thêm acid mật  , và do đó làm giảm cholesterol trong máu

 –Cholesterol absorption inhibitors

Ruột non hấp thu cholesterol từ thức ăn rồi phóng thích vào máu. Thuốc esetimibe (Zetia) giúp giảm cholesterol trong máu bằng cách hạn chế sự hấp thu cholesterol mang tới bởi thức ăn.

 –Combination cholesterol absorption inhibor and statin

Thuốc kết hợp  ezetimibe-simvastatin (Vytorin) giảm cả sự hấp thu cholesterol bởi ruột non và cả sư sản xuất cholesterol trong gan

 Nếu mức triglycerides cũng cao thì bác sĩ có thể kê các thuốc sau đây

 –FIbrates

Các thuốc fenofibrate (Lofibra, Tricor) và gemfibrozil (Lopid) giảm triglycerides bẳng cách cản trở  gan sản xuất ra lipoprotein mật độ rất thấp (VLDL cholesterol) và tăng tốc việc lấy triglycerides ra khỏi máu.. VLDL cholesterol chứa phần lớn triglycerides

-Niacin

Niacin (Niaspan) giảm triglycerides bẳng cách han chế khả năng sản xuất cholesterol LDL và VLDL của gan. Niacin  mua theo toa bác sĩ mới thích hợp vì thuốc dinh dưỡng bổ sung có chứa niacin bán tự do không có hiệu quả  hạ mức triglycerides…

 Tất cả các thuốc trên đều đươc cơ thể dung nạp tốt nhưng hiệu năng thay đổi tùy theo bệnh nhân. Các tác dụng phụ thông thường là đau nơi da dày, táo bón, buồn nôn và tiêu chảy,. Khi uống thuốc cholesterol, bác sĩ sẽ kiểm tra đinh kỳ chức năng của gan xem gan có bị ảnh hưởng của thuốc không

 3-Các sản phẩm thiên nhiên giúp giảm cholesterol

Môt số ít sản phẩm thiên nhiên đã đươc chứng tỏ là có thể giảm cholesterol,.

Nều được bác sĩ đồng ý, bạn có thể thử các chất bổ sung và sản phẩm giảm cholesterol sau đây:

– trích ly của atisô

– lúa mạch

– beta-sitosterol ( có bán dưới dạng thuốc bổ sung và có trong một số loại margarine như Take Control)

– blond psyllium (có trong vỏ hạt và các sản phẩm như Metamucil)

– trích ly của tỏi.

– cám yến mạch (oat bran)  ( có trong bột yến mạch và yến mạch nguyên hạt)

– sitostanol ( cóbán dưới dạng thuốc bổ sung và có trong một số margarine như Benecol)

 Khi dùng những sản phẩm thiên nhiên này bạn cần cho bác sị trị liệu biết.