Kim ngân hoa là dược liệu quý có nhiều công năng trong y học cổ truyền. Hầu như, mọi người đều biết đến cây kim kim ngân là loại cây cảnh sinh tài tài lộc theo quan điểm phong thủy. Thế nhưng, ít người biết tới hoa của cây kim ngân là thảo dược trong nhiều vị thuốc giải độc, chống viêm, hạ sốt, giảm ho.
Cây kim ngân là loại cây thân leo có cành non màu lục nhạt lông mịn, khi chuyển già có màu nâu đỏ, đã không còn lông bao quanh. Lá màu xanh mướt, hình bầu dục, thuôn nhọn ở hai đầu, mọc đối nhau thành từng cặp, cuống lá ngắn. Loài hoa này thường mọc tập trung ở phần non của cây. Ban đầu, hoa có màu trắng sau chuyển dần sang vàng, nên cây được đặt tên là kim ngân.
Mô tả về cây kim ngân và kim ngân hoa
Kim ngân rất dễ trồng và thích nghi trong nhiều môi trường đất. Thế nhưng, công việc thu hoạch hoa kim ngân lại đòi hỏi nhiều kỳ công. Hoa kim ngân phải được hái trước khi mặt trời mọc, khi hoa sắp hé nở. Khi vận chuyển, không được xếp chồng quá nhiều hoa lên nhau. Trong quá trình sấy khô không được lật hoa. Khi phơi hoa phải phơi trong bóng râm để có chất lượng tốt nhất.
2.
Theo đông y nhận định kim ngân hoa là dược liệu có vị hơi đắng, tính hàn và quy chủ yếu vào 2 kinh Phế, Vị. Công dụng nổi trội của kim ngân hoa bao gồm thanh nhiệt, giải độc, tán phong nhiệt, kháng viêm và giảm ho.
Trong nghiên cứu thực nghiệm của y học mới nhất, kim ngân hoa chứa nhiều hợp chất tốt cho sức khỏe như: flavonoid, tinh dầu gồm các chất geraniol, carvacrol, eugenol… Những hoạt chất này đem đến những công dụng sức khỏe điển hình như:
- phòng chống và điều trị cảm lạnh, cúm, ho, đau họng, viêm phổi
- Thanh nhiệt, giải độc, bổ trợ chữa trị viêm gan và giải quyết các bệnh ngoài da như mụn nhọt, nổi mề đay, dị ứng
- Kháng khuẩn đối với một số loại vi khuẩn như tụ cầu khuẩn, vi khuẩn thương hàn, trùng lỵ Shiga
- Ổn định lượng đường huyết trong máu
- Trị các chứng rối loạn tiêu hóa, viêm đường ruột
- Loại bỏ cholesterol xấu trong máu, phòng chống các bệnh về tim mạch, mỡ máu.
Để phát huy tối đa tác dụng của kim ngân hoa, người sử dụng cần phải có những cách sử dụng, liều lượng phù hợp tùy vào từng thể trạng bệnh cụ thể. Dưới đây là những vị thuốc kim ngân hoa hiệu quả, được dùng nhiều trong y học cổ truyền.
Kim ngân hoa sử dụng trong vị thuốc ở dạng đã được phơi khô hay sao vàng
Bài thuốc 1: Sắc 6g kim ngân hoa với 100ml nước cho đến khi cô còn 10ml thì chắt lấy nước. Bỏ thêm 4g đường để dễ uống hơn, sử dụng từ 1 – 2 lần mỗi ngày cho đến khi khỏi hẳn.
Bài thuốc 2: Sắc 6g kim ngân hoa, 3g cam thảo với 200ml nước, đun đến khi còn một nửa thì chắt lấy nước chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày.
3.2. Bài thuốc hạ sốt, chữa sốt xuất huyết
Cần chuẩn bị: 20g Kim ngân hoa, 20g rễ cỏ tranh, 16g cỏ nhọ nồi, 16g hoa hòe, 12g liên kiều, 12g hoàng cầm và 8g chi tử. Mỗi ngày thực hiện sắc một thang để uống, dùng đều đặn hàng ngày đến khi khỏi bệnh.
Nếu đối tượng người bệnh có hiện tượng khát nước thì bổ sung thêm 12g huyền sâm, 12g sinh địa. Trường hợp sốt cao thì gia thêm 8g chi mẫu vào trong vị thuốc.
3.3. Bài thuốc kháng viêm, điều trị các bệnh ho, đau họng, viêm hô hấp
Đây là vị thuốc có tên là Ngân Kiều Tán (ôn bệnh điều biện) có chứa kim ngân hoa làm dược liệu chủ lực, phát huy công năng kháng khuẩn, kháng virus, chống viêm, phòng và chữa trị các bệnh hô, viêm đường hô hấp.
Với bài thuốc này, cần chuẩn bị kim ngân hoa, liên kiều, cát cánh, đạm trúc diệp, kinh giới tuệ, đạm đậu xị, ngưu bàng tử, bạc hà mỗi vị 1,2g và 0,4g cam thảo. Tán các dược liệu trên thành bột mịn, lấy 16 – 20g bột tán mịn rồi nấu với 150ml nước, đun hỗn hợp cho đến khi có mùi thơm thì tắt bếp, chắt ra và uống.
Tùy vào thể trạng bệnh, có thể chia thành 2 – 3 lần uống trong ngày. Với hiện tượng bệnh nặng mỗi ngày dùng 3 lần, uống vào buổi sáng, trưa và đêm sau ăn. Còn đối với bệnh nhẹ thì ngày uống 2 lần, uống vào buổi sáng và buổi đêm sau ăn.
4. Một số điều cần chú ý khi sử dụng kim ngân hoa
Kim ngân hoa là dược liệu không chứa độc tố và cũng chưa có kết luận nào về công dụng phụ. Tuy vậy, trong quá trình sử dụng người sử dụng vẫn cần lưu ý những điều sau để tránh gây hại đến sức khỏe:
- Không nên lạm dụng, tự ý điều chỉnh liều lượng
- Cần tham khảo ý kiến bác sĩ, chuyên gia trước khi sử dụng
- Người tỳ vị hư hàn, không thực nhiệt, ra mồ hôi nhiều, dị ứng với kim ngân hoa thì không nên sử dụng
- Nên ngừng sử dụng dược liệu ít nhất 2 tuần trước khi phẫu thuật
5. Ứng dụng kim ngân hoa trong đông y hòa quyện y học hiện đại
Như vậy, vương dược Kim ngân hoa đã được sáng tỏ dưới cả 2 góc nhìn y học mới nhất và đông y. Kim ngân hoa lan tỏa trong đời sống hằng ngày, vẫn giữ vị trí đầu bảng trong bài thuốc giải độc, chống viêm, hạ sốt và giảm ho.
Ở bối cảnh đại dịch Covid đang diễn ra phức tạp, trong công văn số 1306/BYT – YDCT về việc tăng cường phòng chống bệnh viêm đường hô hấp cấp do SARS-CoV-2 bằng các phương pháp đông y do Bộ Y Tế đã ban hành ngày 17/3/2020. Trong đó, kim ngân hoa là dược liệu được khuyến khích sử dụng đề phòng tránh dịch bệnh.
Tinh túy của kim ngân hoa trong siro Zhealth tăng đề kháng, bất hoạt virus
Một số những áp dụng thành công nổi bật của dược liệu kim ngân hoa là trong công trình phát triển ra siro Zhealth – sản phẩm được xây dựng từ bài thuốc Ngân Kiều Tán cùng Xuyên tâm liên, Thanh hao hoa vàng và tỏi đen. Các thành phần này tổng hợp với kim ngân hoa có tác dụng kháng viêm, chống virus đường hô hấp nâng cao sức đề kháng.